Cmentarz żydowski w Otwocku.
Największy na Mazowszu cmentarz żydowski znajduje się w odległości ok. 25 km od centrum Warszawy, w Otwocku a właściwie w obecnych granicach administracyjnych Karczewia. Jest położony w lesie sosnowym przeciętym ulicami Andriolliego (m. in. projektanta miejscowych domów i twórcę stylu nazwanego przez K.I. Gałczyńskiego- świdermajer) a ul . Czerwonej Drogi ( wyłożonej gruzem ze zburzonej Warszawy ) .
Kirkut został założony w XIX wieku. Chowano tam przede wszystkim zmarłych w miejscowych szpitalach i sanatoriach p/gruźliczych.
Chorzy przybywali tu na leczenie nawet z dalekich zakątków Polski, wierząc w cudowną moc klimatu . Gdy umierali, zgodnie z tradycją żydowską , tego samego dnia musieli być złożeni w grobie. Jeżeli mieszkali daleko, nie można było transportować ciał i grzebano je na tutaj.
II wojnę światową cmentarz przetrwał w całkiem niezłym stanie.
Jednak w latach powojennych stał opuszczony, dewastowany , zabierano stamtąd macewy , które ponoć po zlikwidowaniu żydowskich napisów przerabiano na kamienie nagrobne cmentarzy katolickich. Wiele grobów rozkopano a wydobyte kości odsprzedawano studentom medycyny .
Przez centralną część tego cmentarza poprowadzono linię wysokiego napięcia, niszcząc wiele nagrobków.
Stopniowo cały teren zarastał krzewami i odchodził w zapomnienie.
Od 2002 roku z inicjatywy miejscowych społeczników m.in. nauczycielek z otwockiego liceum : Katarzyny Kałuszko, Marii Bołtryk; redaktora naczelnego pisma „ Więź” – Zbigniewa Nosowskiego a także obecnie bardzo znanego ze swoich odważnych wypowiedzi i szykanowanego przez władze kościelne – ks. Wojciecha Lemańskiego, wówczas proboszcza , powołano Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich. Z ich inicjatywy podjęto prace porządkowe na cmentarzu żydowskim w Otwocku i pobliskim Karczewie, gdzie zwykle chowano miejscowych. Wstępnie wykarczowano krzewy i drzewa zarastające cmentarz. Dzięki wysiłkom mieszkańców Ośrodka Readaptacyjnego Ministerstwa Zdrowia i grupy baptystów z USA na obwodzie nekropolii ułożono głazy zaznaczając jej granice.
W 2007 roku zespół młodych ludzi związanych z warszawską Gminą Wyznaniową Żydowską wykonał inwentaryzację nagrobków. Dane personalne zmarłych, zdjęcia i opis lokalizacji grobów zostały umieszczone na stronie internetowej
http://cemetery.jewish.org.pl/otwock/
Do dziś w lesie sosnowym zachowało się około 1200 nagrobków. Wyraźny jest rzędowy układ grobów, a na części macew można dostrzec ślady oryginalnych polichromii.
Nagrobki z Otwocka są świadectwem zróżnicowania majątkowego i obyczajowego społeczności polskich Żydów z okresu pierwszych czterech dekad XX wieku. W większości nie stanowią one dzieł sztuki, chociaż zdarzają się pomniki nagrobne łudząco podobne do tych, jakie można spotkać na cmentarzach innych wyznań. Większość z nich nosi piętno miejscowych rzemieślników, którzy mając wiele zamówień, wytwarzali je jakby seryjnie. Obok prostych macew dość często pojawia się motyw złamanego drzewa, który w żydowskiej kulturze sepulkralnej jest sposobem upamiętnienia osób zmarłych w młodym wieku. Wymienia się tutaj pomnik studentki Felgi Lichtenstein zmarłej w wieku 22 lat czy dwudziestojednoletniej Poli Buchwald.
Na nagrobkach widnieją napisy w różnych językach: w języku hebrajskim, polskim, niemieckim i rosyjskim, co świadczy o asymilacji i przenikaniu różnych kultur w środowisku żydowskim.
Ponadto wielokrotnie odchodzono od tradycyjnej struktury żydowskiego epitafium :
„ Tu pochowany….syn/córka….zmarł/a w dniu…Niech dusza jego związana będzie w węźle życia wiecznego”. Takie napisy widnieją jedynie w języku hebrajskim.
Ale przykładowo napis na grobie Poli( widnieje na zdjęciu wykonanym przeze mnie i tutaj załączonym) jest zupełnie różny w treści .
Na macewach można znaleźć też nazwę miejscowości skąd przybył do Otwocka chory i tutaj zmarł. Stąd wiadomo, że ludzie ci pochodzili z Warszawy, Łodzi, Płocka, miast Śląska i Zagłębia a także Pińska, Kowla, Odessy, Słoniami, Horodyszcza, Wilna, Miru, Moskwy czy Nowego Jorku.
Na tym cmentarzu znajdują się też mogiły- czasem symboliczne- ofiar Holocaustu…..
Tekst opracowałam na podstawie http://www.kirkuty.xip.pl/otwock.html
zdjęcia są własne …
